Zondag 22 november 2015 van 12.00 tot 16.30 uur
Paradiso, Amsterdam
Spinoza: collectief of individu?
In de ‘kleine fysica’ (Ethica II) spreekt Spinoza over individuen en hoe die samen grotere indi-viduen vormen, namelijk door zich als een geheel te gedragen. Dit stelt hij zich duidelijk niet alleen voor de onzichtbare deeltjes van de fysieke natuur voor (atomen, moleculen, cellen, weefsels, organen, levende wezens), maar ook voor collectieven van levende wezens en zelf het universum als geheel. Dat we als mensen ook gezamenlijk een eenheid kunnen vormen zien we ook terug in zijn Staatkundige verhandeling, en in de gedachte dat het praktiseren van een leven volgens de rede een gezamenlijke aangelegenheid is.
Spinoza wordt echter ook wel als voorvader van de moderne liberale democratie gezien, waar de rechten van het individu centraal staan. Wat iemand gelooft is immers alleen zijn persoonlijke zaak, volgens Spinoza. Dit staat echter wel in het kader van wat goed is voor de samenleving als geheel.
De Amsterdamse Spinoza Kring wil met deze achtste Spinozadag de vraag centraal stellen in hoeverre Spinoza denker van het collectief is, of als een individualist gezien moet worden. En hoe zien we aspecten van zijn denken over collectieven en individuen terug in hedendaagse ideeën daarover?
Programma van de dag (wijzigingen voorbehouden)
Na het openingswoord door oud-minister prof. em. Frits Bolkestein, zal prof. Piet Steenbakkers (Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Utrecht) een inleiding houden over Spinoza’s denken omtrent collectief en individu.
Steenbakkers is hoogleraar Spinozastudies (Rotterdam) en universitair hoofddocent Geschiedenis van de moderne wijsbegeerte (Utrecht). Op dit moment leidt hij het NWO-onderzoeksproject “Spinoza’s Web” waarin verschillende onderdelen van zijn Spinozaonderzoek over de jaren worden verenigd.
Hierna volgt een lezing door prof. Charlotte Hemelrijk (Rijksuniversiteit Groningen) over het gedrag van individuen in het collectief van een zwerm of school (in het dierenrijk).
Naast vele wetenschappelijke publicaties schreef ze in 2005 het boek Self-organisation and Evolution of Biological and Social Systems.
Tot slot zal prof. Alex Brenninkmeijer (voormalig nationaal ombudsman) de relatie tussen individuele rechten binnen het collectief van de samenleving belichten.
Brenninkmeijer was hoogleraar staatsrecht en bestuursrecht aan de Universiteit van Leiden. Op dit moment bekleedt hij in Utrecht de leerstoel ‘Institutionele aspecten van de rechtsstaat’ en is hij lid van de Europese rekenkamer.
Onder leiding van dr. Karianne Marx (bestuurslid Amsterdamse Spinoza Kring en docent geschiedenis van de filosofie aan de universiteit van Utrecht) zullen de sprekers met elkaar in debat gaan naar aanleiding van vragen uit het publiek. Voor dit onderdeel wordt ruim de tijd genomen.
De muzikale omlijsting wordt dit jaar verzorgd door Aysha Wills (dwarsfluit) en Yotam Haran (cello).
Dank aan of mede mogelijk gemaakt door :
Frits Bolkestein
Piet Steenbakkers
Charlotte Hemelrijk
Alex Brenninkmeijer
Karianne Marx
Paradiso
Floor Wesseling
Joseph Plateau Grafisch Ontwerpers
Antiquariaat Spinoza
Gerard Arninkhof
Aysha Wills