Spinoza en vrijheid
> dit jaar in de OBA!
Oosterdok, theaterzaal, aanvang 13.00 uur.
In een tijd waarin democratie overal ter wereld onder druk staat, bestaat grote verwarring over wat ‘vrijheid’ inhoudt. Zowel voor- als tegenstanders van de coronamaatregelen bijvoorbeeld, gaan uit naam van de vrijheid de straat op.
Annelien de Dijn, Abram de Swaan, Yoram Stein en twee jonge denkers des vaderlands, Fabiënne Touset en Eline Fennis zullen deze Spinozadag hun gedachten delen over het begrip Vrijheid en ingaan op de actualiteit van Spinoza’s ideeën.
--------
Het debat over vrijheid voert terug tot de 19e-eeuw waarin de socialisten de liberale traditie ervan beschuldigden slechts een schijnvrijheid te beloven. Deze kritiek werd in de 20ste-eeuw beantwoord door te stellen dat het socialisme een ‘weg tot slavernij’ vormt doordat het aan de individuele burgers hun vrijheid en verantwoordelijkheid ontneemt.
Tegelijk zien we dat vrijheid het vermogen heeft mensen te mobiliseren en nemen burgers in Oekraïne uit naam van de vrijheid de wapens op, terwijl nu in Iran burgers de straat op gaan ter verdediging van vrouwenrechten die hen door de staat uit naam van God worden ontzegd.
Vrijheid is een fundamenteel begrip in Spinoza’s filosofie. Het verbindt de handelingsbekwaamheid van een individu met de politieke vrijheid en Spinoza ziet een wederzijdse afhankelijkheid tussen beide.
Een burger kan slechts vrij zijn in een vrije staat en een vrije staat is slechts mogelijk wanneer de burgers vrij zijn. Zo is vanuit Spinoza gezien het conflict tussen socialisme en liberalisme een schijnprobleem. Misschien werpt zijn filosofie ook een licht op de actuele verwarring.
De middag zal worden opgeluisterd door twee Syrische muzikanten en wordt geopend door Rob Hartmans, historicus, journalist en voorzitter van de Amsterdamse Spinoza Kring.
Prof. dr. Annelien de Dijn (1977) is hoogleraar Moderne politieke geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Haar onderzoek richt zich op de geschiedenis van het politieke denken in Europa en de Verenigde Staten van 1700 tot heden. Ook de oudheid en de Renaissance behoren tot haar interessegebied. Haar meest recente veelgeprezen boek Vrijheid: een woelige geschiedenis (Alfabet Uitgevers) traceert de verschillende betekenissen van vrijheid van Herodotus tot heden en verdedigt het belang van ‘politieke’ vrijheid tegen het ’neoliberalisme’. De American Association of Publishers bekroonde het met de 2021 PROSE Prize in Philosophy.
Prof. dr Abram de Swaan (1942) studeerde in zijn jonge jaren politicologie en is emeritus universiteitshoogleraar Sociale wetenschap aan de UVA en hoogleraar sociologie. Daarnaast schrijft hij columns en essays in onder meer NRC Handelsblad. Tot zijn bekendste boeken horen ‘De mens is de mens een zorg’ (1986), ‘De mensenmaatschappij, een inleiding’ (1996), ‘Words of the world; the global language system’ (2001) en ‘Compartimenten van vernietiging, over genocidale regimes en hun daders’ (2014). In 2008 ontving hij de P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre.
dr. Yoram Stein (1972) studeerde filosofie en politicologie aan de UVA. Hij is docent op het Montessori Lyceum Amsterdam. In 2019 promoveerde hij met ‘Spinoza’s Theory of Religion: The Importance of Religion in Spinoza’s Thought and Its Implications for State and Society’. Hierin verdedigt hij de these dat Spinoza in zijn religieuze theorie een onderscheid maakt tussen bijgeloof en het geloof, dat noodzakelijk zou zijn voor een goed functionerende samenleving en de filosofische religie waarin het ware geluk te vinden is; en dat bij Spinoza- anders dan bij de liberalen - een positieve vrijheidsopvatting domineert.
Onder leiding van Karianne Marx zullen de sprekers met elkaar in debat gaan en krijgt het publiek gelegenheid vragen te stellen.
Spinoza en Vrijheid
Zondag 20 november 2022
Aanvang programma en duur: 13.00 uur tot 16.30 uur
(zaal open: 12.30)
Lokatie: OBA, Oosterdok (theaterzaal)
Oosterdokskade 143, Amsterdam (nabij het centraal station)
Toegang: € 17,– OBA leden ontvangen korting
Online ticketverkoop: www.oba.nl (via de culturele agenda)
------
Programma
13.00 Aanvang Deel I
- Karianne Marx, moderator Amsterdamse Spinoza Kring
- Pooyan Tamimi Arab, Amsterdamse Spinoza Kring
Euphoriaband - Muziek uit Syrië
- Yoram Stein, docent Montessori Lyceum Amsterdam en LEI
Vrijheid als macht en als liefde tot God
- Column Fabiënne Touset, Jonge denker des Vaderlands
- Annelien de Dijn, hoogleraar Moderne politieke gechiedenis UU
Vrijheid: een woelige geschiedenis.
14.35 Pauze, koffie en thee aangeboden door de OBA
15.10 Aanvang Deel II
Euphoriaband - Muziek uit Syrië
- Column Eline Fennis, Jonge denker des Vaderlands
- Abram de Swaan, emeritus hoogleraar Sociale wetenschappen UVA
Individualisme of egocentrisch conformisme: onwijsgerige gedachten
- Discussie met sprekers o.l.v. Karianne Marx
16.30 Afsluiting door Karianne Marx
tot half 6, bar open in de foyer.
------
Met de jaarlijkse Spinozadag brengt de Amsterdamse Spinoza Kring het filosofische gedachtegoed van één van de belangrijkste Amsterdammers van de 17e eeuw in verband met de maatschappelijke actualiteit.
Dit jaar maakte Floor Wesseling in tegenstelling tot alle voorgaande jaren niet het beeld voor de Spinozadag. Dus helaas geen 'levende Spinoza' dit keer...
Voor het nu gemaakte plaatje gaan de credits naar Joseph Plateau/grafisch ontwerpers en is een achtergrondbeeld gebruikt van freepik.com
Eerdere edities
2021: Spinoza en het Complot
Karianne Marx, Jamie van der Klaauw, Jelle van Buuren
(olv Henri Krop)
2020: Veiligheid, Rechtstaat, Vrijheid -350 jaar TTP
Ivm corona online lezingen van Henri Krop, Jo Spaans, Ernst van den Hemel
2019: Het verlichtingsideaal in digitale tijden
Daan Roovers, Marleen Stikker, Egbert Dommering, Ingmar Vroomen
(o.l.v. Karianne Marx)
2018: Spinoza/vreemdeling
Femke Halsema (opening), Irene Zwiep, Pooyan Tamimi Arab, Luc Panhuysen
(o.l.v. Karianne Marx)
2017: Spinoza en de oneindigheid
Vincent Icke, Jeroen Bartels, Floris Cohen
(o.l.v. Karianne Marx)
2016: De actualiteit van Spinoza's politieke filosofie
Piet Steenbakkers (lancering spinozaweb.org) Henri Krop (inleiding), Tinneke Beeckman,
David Kenning, Nelleke Noordervliet (o.l.v. Karianne Marx)
2015: Spinoza - Collectief of individu?
Frits Bolkestein (opening), Piet Steenbakkers, Charlotte Hemelrijk, Alex Brenninkmeijer
(o.l.v. Karianne Marx)
2014: Spinoza en Koerbagh - provo’s van de Gouden Eeuw?
Kajsa Ollongren (opening), Bart Leeuwenburgh, Henri Krop, Hedy d'Ancona
(o.l.v. Karianne Marx)
2013: De Groene Spinoza, Spinoza en duurzaamheid
Frans van der Avert (opening), Arnold Heertje, Marjan Minnesma
(o.l.v. Catharina Rinzema)
2012: Spinoza en de Revolutie van het Denken
Eberhard van der Laan (opening), Jonathan Israel, Arnon Grunberg
(o.l.v. Carien de Jonge)
2011: Spinoza en de Vrije wil
Carolien Gehrels (opening), Jan Knol, prof.mr. Eugène Sutorius, Boris van der Ham
(o.l.v. Carien de Jonge)
2010: Spinoza en het Verschil
Ed van Thijn (opening), Piet Steenbakkers, Ahmed Marcouch
Rob Hartmans (column/gespreksleider)
2009: Spinoza en de Liefde
Piet Steenbakkers, Kees Schuyt, Martin Simek, Caroline Gehrels (slotwoord)
2008: Vrij zijn, hoe doe je dat?
Caroline Gehrels (opening), Jeroen Bartels, Hans Achterhuis
(o.l.v. Rob Hartmans)
---
Op 1,5 meter afstand
Opening door Henriet Ooms
Karianne Marx
Jamie van der Klaauw
Jelle van Buuren
Discussie onder leiding van Henri Krop