Voor de Spinozadag van zondag 22 november 2020 die in fysieke vorm niet door kon gaan, hebben we gelukkig de sprekers bereid gevonden om hun lezingen online te publiceren. Hierbij het eerste deel door Henri Krop en Jo Spaans.

 

Veiligheid in vrijheid

Hoewel we niet samen kunnen zijn in Paradiso om de geboortedag van Spinoza en de 350ste verjaardag van het Theologisch-politiek traktaat te vieren, kunnen we deze dag natuurlijk niet ongemerkt voorbij laten gaan. Afgelopen week zijn de eerste lezingen die gepland stonden opgenomen, om op de 22 november hier op de website te publiceren. Op de Spinozadagpagina van dit jaar  èn hieronder vindt u de opnames van de lezingen van Henri Krop (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Jo Spaans (Universiteit Utrecht). 

De geplande lezingen van Uğur Üngör (NIOD/KNAW) en Ernst van den Hemel (KNAW/Universiteit Utrecht) zullen hieraan over twee weken, op 6 december, worden toegevoegd. 

Mensen die al een kaartje hadden aangeschaft hebben een mail van Paradiso gekregen met de mogelijkheid om de bestelling te annuleren en het geld terug te vragen. Het is ook mogelijk om het kaartje om te zetten in een 'voucher' die 24 maanden geldig is of een donatie te doen. 

 

Henri Krop - De TTP een filosofisch meesterwerk: doel, inhoud en samenhang

Jo Spaans - Religie in de tijd van Spinoza

 

---

  

TTP 350 jaar

Veiligheid, Rechtsstaat, Vrijheid

Dit jaar is het precies 350 jaar geleden dat anoniem in Amsterdam het Theologisch-Politiek Traktaat verscheen. Deze symbiose van theologie en politiek doet ons, levend in een tijd waar kerk en staat gescheiden zijn, vreemd aan, maar ook Spinoza’s tijdgenoten vonden het een merkwaardig boek. Hoewel het aanhaakt bij vroegmoderne debatten over tolerantie, vrijheid en democratie, vonden zij de conclusies bizar. In 1674 is het verboden.

Tot diep in de twintigste eeuw kreeg het Theologisch-Politiek Traktaat weinig belangstelling. Het leek een gelegenheidswerk, dat alleen historici interesseerde. Daarbij komt dat de inhoud moeilijk te verenigen is met de Ethica. Pas de laatste decennia wordt het Theologisch-Politiek Traktaat algemeen erkend als Spinoza’s tweede hoofdwerk.

Net als bij de Ethica is het uitgangspunt het naturalisme. Volgens Spinoza is de menselijke verbeelding de oorzaak van het ontstaan van godsvoorstellingen bij verschillende volken. Al in de oudheid trokken filosofen uit de tegenstrijdige ‘godsbeelden’ de conclusie dat godsdiensten louter op bedrog berusten en een vorm van bijgeloof zijn. Spinoza gaat echter verder: hij wijst erop dat alle godsdiensten tot sociaal gedrag aansporen. Door zijn distantie is Spinoza de eerste religiewetenschapper.

Spinoza leefde in een tijd vol godsdienstoorlogen, maar waar de meeste filosofen, zoals Thomas Hobbes, het antwoord zien in een inperking van de vrijheid en een absoluut regerende vorst, pleitte Spinoza juist voor een democratie, die van ‘onderdanen burgers maakt’. Het is immers vrijwel onmogelijk mensen de vrijheid van denken en spreken te ontnemen. Bovendien spelen kritische burgers in de praktijk juist een belangrijke rol bij een duurzame samenleving.

 

Tijdens deze Spinozadag zal het Theologisch-Politiek Traktaat worden belicht en zullen de sprekers ingaan op het actuele debat over veiligheid, rechtsstaat en vrijheid.

 

De Spinozadag zal worden geopend met een inleiding over het belang van het Theologisch-Politiek Traktaat door Henri Krop (Erasmus Universiteit Rotterdam).
Jo Spaans (Universiteit Utrecht) zal een toelichting geven over de 17e-eeuwse context van het TTP.
Uğur Üngör (NIOD/KNAW) is specialist op het gebied van genocidestudies. Üngör benadrukt de noodzaak om genocide voortdurend op de agenda van het publieke debat in Nederland, Europa en de wereld te houden.
Ernst van den Hemel (KNAW/Universiteit Utrecht), doet onderzoek naar populisme, religie en sociale media en zal een ingaan op de actualiteit van het TTP anno 2020 in sociaal - religieus opzicht.

 

 

---

Jaarlijks rondom de geboortedag van Spinoza organiseert de Amsterdamse Spinoza Kring in en i.s.m. Paradiso sinds 2008 een lezingen- en discussiemiddag ter ere van deze wereldberoemde filosoof. Met dit evenement wordt aandacht gevraagd voor Spinoza en zijn nog immer actuele gedachtegoed.
De Spinozadag wordt elk jaar druk bezocht, niet in het laatst vanwege de boeiende lezingen die na afloop veelal ook op deze website beschikbaar komen. Dit jaar is een uitzonderlijk jaar maar alles wordt in het werk gesteld om de dag met een beperkter bezoekers aantal, veilig doorgang te laten vinden.

 

Eerdere edities

 

2019: Het verlichtingsideaal in digitale tijden
Daan Roovers, Marleen Stikker, Egbert Dommering, Ingmar Vroomen
(o.l.v. Karianne Marx)

2018: Spinoza/vreemdeling
Femke Halsema (opening), Irene Zwiep, Pooyan Tamimi Arab, Luc Panhuysen 
(o.l.v. Karianne Marx)

2017: Spinoza en de oneindigheid
Vincent Icke, Jeroen Bartels, Floris Cohen
(o.l.v. Karianne Marx)

2016: De actualiteit van Spinoza's politieke filosofie
Piet Steenbakkers (lancering spinozaweb.org) Henri Krop (inleiding), Tinneke Beeckman,
David Kenning, Nelleke Noordervliet (o.l.v. Karianne Marx)

2015: Spinoza - Collectief of individu?
Frits Bolkestein (opening), Piet Steenbakkers, Charlotte Hemelrijk, Alex Brenninkmeijer
(o.l.v. Karianne Marx)

2014: Spinoza en Koerbagh - provo’s van de Gouden Eeuw?
Kajsa Ollongren (opening), Bart Leeuwenburgh, Henri Krop, Hedy d'Ancona
(o.l.v. Karianne Marx)

2013: De Groene Spinoza, Spinoza en duurzaamheid
Frans van der Avert (opening), Arnold Heertje, Marjan Minnesma
(o.l.v. Catharina Rinzema)

2012: Spinoza en de Revolutie van het Denken
Eberhard van der Laan (opening), Jonathan Israel, Arnon Grunberg
(o.l.v. Carien de Jonge)

2011: Spinoza en de Vrije wil
Carolien Gehrels (opening), Jan Knol, prof.mr. Eugène Sutorius, Boris van der Ham
(o.l.v. Carien de Jonge)

2010: Spinoza en het Verschil
Ed van Thijn (opening), Piet Steenbakkers, Ahmed Marcouch
Rob Hartmans (column/gespreksleider)

2009: Spinoza en de Liefde
Piet Steenbakkers, Kees Schuyt, Martin Simek, Caroline Gehrels (slotwoord)

2008: Vrij zijn, hoe doe je dat?
Caroline Gehrels (opening), Jeroen Bartels, Hans Achterhuis
(o.l.v. Rob Hartmans)

---