Voor de 11e keer organiseert de Amsterdamse Spinoza Kring i.s.m. Paradiso een lezingen- en discussiemiddag ter ere van de wereldberoemde filosoof Spinoza. Met dit evenement wordt aandacht gevraagd voor zijn nog altijd actuele gedachtegoed en viert Amsterdam de verjaardag van deze grote tijd- en buurtgenoot van Rembrandt. Dit jaar staat Spinoza’s status als vreemdeling centraal.
Spinoza is wat we tegenwoordig een ‘allochtoon’ zouden noemen, omdat zijn vader in Portugal was geboren. Hij is daarbij ook een vluchteling, want zowel van zijn vaders als van zijn moeders kant is hij afkomstig uit een familie van marranen - letterlijk ‘zwijnen’-, dat wil zeggen joden die in Spanje en Portugal onder dwang tot het christendom waren bekeerd om verbanning te voorkomen. Vanwege de constante druk van de inquisitie, die deze ’nieuwe christenen’ ervan verdacht in het geheim trouw te zijn gebleven aan het jodendom, waren zij naar het Noorden gevlucht en gebruik makend van de geloofsvrijheid in de nieuwe Republiek terug gekeerd tot het jodendom. Spinoza bleef een buitenstaander, in die migrantengemeenschap, maar ook, na zijn verbanning in het verzuilde Nederland. Hij sloot zich namelijk niet bij een van de vele andere geloofsgemeenschappen aan. Hij schreef zijn werken in het Latijn en slechts met tegenzin maakte hij soms gebruik van het Nederlands. Toch kon de ‘vreemdeling’ Spinoza een icoon van Nederland worden en is hij tot het boegbeeld van Amsterdam uitgeroepen (cultuurnota 2007). Dit conflict tussen vreemdelingschap en integratie heeft Spinoza niet alleen in zijn leven opgelost, maar in het Theologisch-politiek Traktaat legt hij ook uit hoe Nederland toen succesvol met vreemdelingen omging en zo de basis voor zijn Gouden Eeuw legde. Net als in de zeventiende eeuw kent Nederland nu veel ‘vreemdelingen’. Inmiddels heeft nu weer ongeveer de helft van de Amsterdamse bevolking een ‘migratie-achtergrond’. Laten Spinoza’s ervaring en analyses zich vertalen naar de huidige tijd?
Op zondag 25 november proberen we vanuit verschillende richtingen die vraag te beantwoorden. Spinoza’s achtergrond als vluchteling/vreemdeling, zijn filosofie, en de demografie van Amsterdam zullen zowel vanuit de geschiedenis als de actualiteit belicht worden.
Sprekers
De middag zal worden geopend door Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam.
Prof.dr. Irene Zwiep (UVA) is hoogleraar van de Leerstoelgroep Hebreeuwse, Aramese en Syrische talen en culturen aan de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek concentreert zich op Joodse culturele en intellectuele geschiedenis vanaf de Middeleeuwen, met nadruk op de Verlichting en de negentiende eeuw.
Dr. Pooyan Tamimi Arab (UU) is universitair docent religiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht. In zijn onderzoek richt hij zich op betwiste afbeeldingen, Islam en religieuze diversiteit in Nederland. In de recente publicatie "Amplifying Islam in the European Soundscape" onderzoekt hij hoe Islamitische geluiden in Nederland de culturele normen uitdagen en in hoeverre deze gereguleerd worden door de Nederlandse grondwet en overheid.
Drs. Luc Panhuysen is historicus en werkte tien jaar als journalist bij het Parool en de Groene Amsterdammer. Hij schreef diverse historische publicaties over Rousseau, Lord Byron, de wederdopers, Jan van Leiden, Johan en Cornelis de Witt en het rampjaar 1672.
Onder leiding van Karianne Marx (Amsterdamse Spinoza Kring) zullen de sprekers met elkaar in debat gaan en krijgt het publiek gelegenheid vragen te stellen. De middag wordt opgeluisterd met muziek van het Shandiz ensemble.
Verslag van de dag
Met dank aan Gerard Arninkhof voor de foto's en Eveline van Dijck voor de video's.
De tekst van het openingswoord van Burgemeester Halsema is hier terug te lezen.
