In november 2019 stond
Het verlichtingsideaal in digitale tijden
op het programma:
Met Daan Roovers, Marleen Stikker, Egbert Dommering, Ingmar Vroomen
Zondag 24 november 2019 van 12.00 tot 16.00 uur
Paradiso, Amsterdam
Zo’n twintig jaar geleden bestond groot optimisme over de grenzeloze mogelijkheden van het internet: eindelijk zou kennis ter beschikking komen van iedereen. Niet langer zouden elites de toegang tot informatie kunnen controleren en manipuleren. Nu lijkt deze utopie in zijn tegendeel te verkeren: niet alleen kan ons hele bestaan gevolgd worden door de grote bedrijven in Silicon Valley, ook ondermijnen politici door middel van ‘fake news’ en het sturen van onze emoties onze rechtsorde en vrijheid.
Al eerder werd de samenleving geconfronteerd met de mogelijkheden en gevaren van nieuwe massamedia: in de 17de eeuw goedkope boeken en het pamflet of vlugschrift. Zo was de moord op de gebroeders De Witt het gevolg van een zorgvuldig georkestreerde ‘mediacampagne’. Dit jaar is het 350 geleden dat Spinoza’s vriend Adriaan Koerbagh de dood vond door dwangarbeid. Door het stadsbestuur veroordeeld omdat hij met de publicatie van Een licht schijnende in duistere plaatsen de vrijheid van meningsuiting had opgeëist. Hij vond dat alle burgers de middelen moesten hebben om zelf te oordelen en publiceerde woordenboeken om de wetenschap niet langer het privilege te laten zijn van de Latijn lezende elite. Dit streven naar volksverlichting werd al eerder ingezet met de wiskundige Simon Stevin en de jurist Hugo de Groot.
Hoewel Spinoza in het Theologisch-Politiek Traktaat het belang van de vrijheid van meningsuiting en uitwisseling van gedachten hartstochtelijk verdedigde, is hij minder optimistisch dan zijn vrienden over de mogelijkheden van democratisering van de samenleving door de simpele verspreiding van kennis.
Tijdens deze Spinozadag vragen we ons af in hoeverre het debat dat Spinoza met zijn vrienden over de mogelijkheden en gevaren van volksverlichting voerde in deze digitale tijden weer relevant is.
De middag zal worden ingeleid door Daan Roovers (1970), Denker des Vaderlands en docent aan de Universiteit van Amsterdam. Zij studeerde geneeskunde en filosofie in Nijmegen. Van 2001 tot 2015 was zij hoofdredacteur van Filosofie Magazine. Als Denker des Vaderlands wil ze zich vooral inzetten voor ‘Publiek denken; het hardop, gezamenlijk en interactief denken’. In 2019 publiceerde zij met Marc van Dijk ‘Wij zijn de politiek’.
Marleen Stikker (1962) is directeur van Waag, technologie & society, een onderzoeksinstituut voor creatieve technologie en sociale innovatie, dat ze in 1994 heeft opgericht. Tevens is zij lid van ‘de Europese & Horizon 2020 commissie’ die als doel heeft het Europese beleid op het gebied van onderzoek en innovatie beter af te stemmen op de economische en sociale ambities van de Europese Unie. Ze is van mening dat de samenleving open technologieën nodig heeft om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. ‘If You Can't Open It, You Don't Own It’ (uit: The Maker’s Bill of Rights) is dan ook haar credo.
Prof. mr. Egbert Dommering (1943), emeritus hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde onder meer Het verschil van mening, geschiedenis van een verkeerd begrepen idee (2016), dat handelt over de vrijheid van denken/spreken en het ontstaan van de Europese democratie in relatie tot de huidige digitale tijd waarin de voor iedereen door internet beschikbare kennis onder zijn eigen toegankelijkheid lijkt te bezwijken. In 2019 verscheen van hem De Europese informatierechtsorde dat onder meer de impact op de juridische wereld in het ‘social media tijdperk’ als thema heeft.
Ingmar Vroomen (1978), is historicus en promoveerde aan de Erasmus Universiteit op pamfletten in de 17de eeuwse Nederlandse Republiek. Aan het Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis werkt hij mee aan het onderzoek naar de correspondentie van raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672).
Onder leiding van Daan Roovers zullen de sprekers met elkaar in debat gaan en krijgt het publiek gelegenheid vragen te stellen. De middag wordt opgeluisterd met muziek van Noah Claassen, die met een looping station steeds nieuwe lagen aan haar eigen zang toevoegt.
pinoza in foto en video
Met dank aan Gerard Arninkhof (foto's) en Eveline van Dijck (video's)
Opening door Peter van Loon
Daan Roovers, Een publiek gesprek in private handen: over het grootste debat over de Vrijheid van Meningsuiting sinds Spinoza
Egbert Dommering, Spinoza en het internet: tussen ‘libertas philosophandi’ en het ‘ultimi barbarorum’
Marleen Stikker, Het menselijk en technologisch falen
Muziek van en door Noah Claassen
Ingmar Vroomen, Gulden Legenden, Hollandse Praatjes en Witte Duivels: discussiecultuur en pamflettenstrijd in de Nederlandse zeventiende eeuw.
Afsluitende discussie
