Hebben wij mensen een vrije wil? Die vraag houdt theologen en westerse filosofen nu al bijna tweeduizend jaar bezig. De laatste tijd hebben ook neurowetenschappers zich in het debat gemengd. Maar kunnen neurowetenschappers – ondanks hun pretentie – filosofische vragen beslissen als “Hebben mensen een vrije wil?” of “Is menselijke vrijheid mogelijk zonder vrije wil?” Zij zorgen vaak voor verwarring doordat zij uit de bevinding dat bewuste beslissingen vaak (altijd?) het resultaat zijn van onbewuste processen onterecht de filosofische conclusie trekken dat de vrije wil dus niet bestaat, en dat de mens dus onvrij is. De filosofische discussie over vrije wil en menselijke vrijheid is echter veel breder dan de neuropsychologische discussie over de onbewuste oorsprongen van ons bewuste handelen. Maar ook filosofen zijn nog altijd niet in staat deze kwestie tot een voor iedereen bevredigende oplossing te brengen. Een meerderheid van de huidige deelnemers aan het debat is van mening dat een vrije wil te verenigen is met het deterministische beeld van de wereld dat de natuurwetenschappen ons voorhouden. Een minderheid (de ‘harde deterministen’) vindt echter dat dit niet het geval is. Spinoza behoort tot deze minderheid. Maar anders dan de huidige harde deterministen is Spinoza van mening dat de mens zonder ‘vrije wil’ zich toch tot een vrij mens kan ontwikkelen, zowel in zijn persoonlijk leven als in staatsverband.
Tijdens de cursus “Spinoza over ‘vrije wil’ en menselijke vrijheid”, die tussen vrijdag 11 september en vrijdag 18 september 2015 op Lesbos (Griekenland) gegeven wordt, buigen wij ons over de vraag op basis van welke argumenten Spinoza zijn harde determinisme ontwikkelt en hoe hij aankijkt tegen de vraag wat menselijke vrijheid kan betekenen in een deterministisch universum waarin geen plaats is voor een ‘vrije wil’. Vervolgens vragen wij ons af of Spinoza’s opvattingen alleen vanuit historisch opzicht interessant zijn, of dat er in zijn analyses aanknopingspunten te vinden zijn die voor het huidige vrije-wil-debat van belang zijn. Gedurende deze cursus zullen wij tot de conclusie komen dat dit laatste het geval is.
Vijf dagen komen wij op Lesbos gedurende drie uur ’s morgens en anderhalf uur ’s middags (buiten onder de palmbladen) bij elkaar. De overige tijd kan ieder naar eigen wens invullen. Drie keer ook worden er tegen het einde van de middag voor de liefhebbers, (kosteloos) door een ervaren gids wandelingen over het eiland georganiseerd.
Cursusleider: dr. Harry van den Bouwhuijsen (
Data: 12-19 september 2015
Kosten cursus incl. reader: € 440,-;
Kosten logies: € 22,- (garden view) of € 27 (sea view) per appartement met terras, op loopafstand van de zee. Appartement voor twee personen € 28, - (garden view) of € 33, - (sea view). Het beste is uit te gaan van 7 nachten. Reiskosten zijn voor eigen rekening. Maximaal 14 mensen per cursus.
Aanmelden: graag met adres en e-mailadres aanmelden via Els Maes,